MINIATUROWE DRZEWA OWOCOWE
Mgr Artur Knapik
Numer archiwalny: 04/2005
Wśród nowych odmian roślin sadowniczych zgłaszanych do Rejestru Odmian znajdują się najczęściej taksony, których cechy — wyróżniające je spośród innych dostępnych w obrębie danego gatunku — dotyczą owoców. Hodowla ukierunkowana jest głównie na wytwarzanie nowych odmian różniących się porą dojrzewania owoców, ich barwą lub wielkością. W przypadku roślin ozdobnych hodowla prowadzona jest natomiast w kierunku otrzymania odmian różniących się cechami zewnętrznymi — pokrojem, siłą wzrostu, barwą kwiatów czy kolorem liści. Hodowla roślin sadowniczych, mogących przedstawiać zarazem walory dekoracyjne, bardzo dynamicznie rozwija się w USA i we Francji.
Prace hodowlane
W amerykańskich, a także francuskich programach hodowlanych otrzymano dużo odmian poszczególnych gatunków drzew owocowych o znacznie ograniczonym wzroście. Spory jest udział owoców w pełni wartościowych zbieranych z drzew tych odmian, jednak rośliny osiągają 10% rozmiaru typowych drzew owocowych tych gatunków. Hodowcy w swoich pracach dążą do uzyskania jak najkrótszych odległości między węzłami na pędach roślin, czego wynikiem jest znacznie krótsza odległość między pąkami roślin (fot. 1). Drzewka tego typu prawie nie wymagają cięcia (potrzebne jest jedynie cięcie sanitarne), owocują już w drugim roku po posadzeniu (nektaryna, brzoskwinia) lub mają atrakcyjne formy koron. Wielkość danego minidrzewa owocowego nie jest wynikiem wpływu podkładki, lecz uwarunkowana genotypem rośliny. Większość odmian powstała w wyniku krzyżowań międzygatunkowych w obrębie danego rodzaju.
Fot. 1. W pracach hodowlanych dąży się do uzyskania jak najkrótszych odległości między węzłami na pędach roślin
Jedyną rośliną z grupy minidrzew modyfikowaną genetycznie jest grusza. Prawie wszystkie rośliny z grupy minidrzew owocowych są samopylne.
Zastosowanie
Największa liczba odmian występuje u brzoskwiń (fot. 2), najbardziej znane z nich to 'Eldorado' — wczesna o dużych owocach, 'Garden Gold' — późno kwitnie, odporna na przemarzanie, najbardziej karłowa forma wśród brzoskwiń, 'Garden Sun' — owoce bardzo słodkie o żółtym zabarwieniu skórki, 'Honey Babe' — typowo deserowa, średnio późna, 'Pix Zee' — deserowa, 'Bonanza' — ozdobna głównie z kwiatów, owoce późno dojrzewają.
Fot. 2. Miniaturowe drzewa brzoskwini wyglądają bardzo atrakcyjnie w ogrodzie
Odporność poszczególnych gatunków i ich odmian na mróz jest dobra lub bardzo dobra, w dużym jednak stopniu zależy od podkładki, na jakiej rośliny są uszlachetnione. Cała grupa minidrzew owocowych nadaje się do uprawy w donicach (fot. 3) lub do zakładania minisadów w ogrodach przydomowych i traktowana jest jako źródło owoców deserowych (fot. 4). Rośliny te są także szansą dla właścicieli małych ogrodów, balkonów czy tarasów, którzy cenią smak wyprodukowanych przez siebie owoców.
Fot. 3. Miniaturowe drzewa owocowe nadają się do uprawy w donicach — na fot. dwuletnie drzewo jabłoni kolumnowej
Fot. 4. Minidrzewa traktowane są też jako źródło owoców deserowych
Niektóre z nowo wyhodowanych odmian sprawdzają się również w produkcji towarowej, czego przykładem są pierwsze owocujące sady z drzewami miniaturowych odmian gruszy. Dzięki niewielkim rozmiarom rośliny można sadzić bardzo blisko siebie. Wielkość drzew po 6 latach wzrostu nie przekracza 150 cm, co znacznie ułatwia zabiegi pielęgnacyjne, a także zbiór owoców. Plon z takiego drzewa waha się od 4 kg do 8 kg.
Oprócz minidrzew owocowych, istnieje również grupa owocujących roślin o kolumnowym pokroju — praktycznie nie wytwarzają one długopędów, mają tylko przewodnik i krótkopędy. Przedstawicielem takich roślin, znanych w Polsce od kilku lat, są odmiany jabłoni z grupy Ballerina. W wyniku prac hodowców powstały także kolumnowe odmiany czereśni, śliw, brzoskwiń i grusz. Interesująca jest także grupa kolumnowych odmian jabłoni odpornych na parcha jabłoni.